Een aantrekkelijke woonomgeving creëren in een dichtbevolkte stad

Hoe kunnen we nieuwbouw in extreem hoge dichtheden ook de ‘well-being’ van stedelingen versterken? Deze vraag onderzoeken we vanuit het nieuwe vakgebied van de neuroarchitectuur en in een consortium van ontwerpbureaus, gemeente, corporatie, ontwikkelaar en de academische advieskring van de mondiale pioniers van de neuroarchitectuur.

De woningnood in Nederland is hoog. Het nieuwe kabinet heeft beloofd om 100 duizend woningen per jaar op te leveren. Dit brengt veelal met zich mee dat er nog meer gebouwd gaat binnen de stad. ‘Tegelijkertijd moeten gebouwen en wijken aan steeds meer eisen voldoen. Denk bijvoorbeeld aan de integratie van installaties voor duurzame warmte, het gebruik van circulaire materialen, en het plaatsen van oplaadpunten voor elektrische voertuigen; het budget heeft hiermee geen gelijke tred gehouden,’ zegt Frank Suurenbroek, lector Bouwtransformatie bij de HvA. ‘De kunst is bij dit alles oog te houden voor het welbevinden van mensen.’

-

Evidence-based inzichten

Bij de ontwikkeling van nieuwe wijken wordt al wel rekening gehouden met hoe mensen hun omgeving beleven. Maar dit gebeurt vooralsnog met weinig evidence-based kennis. ‘Met Building for well-being gaan we daar verandering in brengen,’ zegt Gideon Spanjar, als senior onderzoeker verbonden aan het lectoraat Bouwtransformatie van de HvA. ‘Geavanceerde biometrische technologie stelt ons nu in staat om evidence-based inzichten te genereren in welke factoren het meest bijdragen aan een hoogwaardige leefomgeving in een dichtbevolkte stad.’

Het consortium met achttien partners onderzoekt hoe mensen de stedelijke omgeving beleven, wat voor effect dit op hen heeft en hoe je hier in het ontwerptraject rekening mee kunt houden. In theorie kun je door te spelen met groen en materiaaltypes in de gevels bijvoorbeeld heel goed voorkomen dat mensen zich overweldigd voelen door hoogbouw. Maar hoe dit situationeel uitpakt voor de verschillende gebruikerstypen van de straatruimte is echter nog minder duidelijk.

-

Inrichting, groen en architectuur

’Mensen kiezen voor wandelroutes naar hun werk of het winkelcentrum die niet perse het kortst zijn. Niet alleen de inrichting van de straat en de aanwezigheid van groen, maar ook de architectuur van de gebouwen speelt hierbij een grote rol. Zeker in verdichte woonmilieus zijn er situaties die voor stress zorgen. Maar er zijn ook straten die hoog worden gewaardeerd door gebruikers en bijdragen aan het welbevinden van mensen,’ illustreert Spanjar.

Tot de partners in Building for well-being behoren ontwerpbureaus gespecialiseerd in architectuur, stedenbouw en landschapsinrichting en brancheorganisaties. Daarnaast is er een reflectiegroep bestaande uit ruimtelijk opdrachtgevers en vooraanstaande academici die mondiaal bezig zijn met neuroarchitectuur. Naast het lectoraat Bouwtransformatie is ook het lectoraat Responsible IT van de Faculteit Digitale Media en Creatieve Industrie van de HvA nauw bij het project betrokken.

-

Geavanceerde technologie

De metingen worden gedaan voor drie soorten gebruikers - bewoners, passanten en bezoekers - met geavanceerde technologie. ‘We gebruiken eye-trackers die registreren waar mensen naar kijken, en hoe lang,’ vertelt Suurenbroek. Dat gebeurt in een laboratoriumsituatie met een beeldscherm waarop we verschillende stedelijke situaties projecteren, buiten met een mobiele eye-tracker, en in een virtual reality-omgeving gecreëerd op basis van ontwerpplannen van architecten in het consortium.

‘We weten straks preciezer welke ontwerptoepassingen wanneer bijdragen aan de well-being van gebruikers, en waarom,’ zegt Suurenbroek enthousiast. Het onderzoek levert bovendien waardevolle kennis op over de inzet van deze technologie in het ontwerpproces. Dit vergroot ook de overtuigingskracht van ontwerpers voor de toepassing van innovatieve oplossingen door hun opdrachtgevers.